Veerkracht is geen eigenschap die je wel of niet hebt. Veerkracht is een vermogen dat je ontwikkelt, in interactie met anderen. Er zijn wel persoonlijkheidskenmerken die een rol spelen bij veerkracht, zoals een hoog IQ en een makkelijk temperament, maar de relatie met de sociale omgeving van het kind (zowel binnen als buiten het gezin) is heel belangrijk in de ontwikkeling van veerkracht.

Stressvolle omstandigheden zijn vooral schadelijk als ze 1) ernstig en langdurig zijn en 2) er geen liefdevolle volwassene is die kinderen steun en bescherming biedt en helpt om te gaan met de situatie. Niet alle kinderen zullen dus blijvende schade ondervinden van de crisis. Ook is het niet zo dat alle kinderen er zonder kleerscheuren vanaf zullen komen. Met name kinderen die geen stabiele thuissituatie hebben én geen steunfiguur in hun leven, zullen schade ondervinden van de coronacrisis. Voor hen is de coronacrisis stress en tegenslag bovenop al bestaande stressvolle omstandigheden.

Kinderen reageren bij een hyperactief stressysteem vaak sneller en heviger op prikkels. Ook op niet bedreigende prikkels, zoals een onverwacht geluid of een liefdevolle aanraking. Het kind is continu alert: klaar om te vechten, vluchten of te bevriezen. Dat betekent niet altijd dat het kind druk gedrag vertoont, het kan ook zijn dat een kind juist bevriest en zich volledig terugtrekt.

Álle kinderen hebben baat bij een steunfiguur die helpt hun veerkracht te vergroten. Wel zijn er kinderen die dat extra hard nodig hebben. Bijvoorbeeld kinderen die thuis veel en langdurige stress ervaren of recent een heftige gebeurtenis hebben meegemaakt. Het stress-systeem van deze kinderen is ontregeld, maar gelukkig kunnen we deze kinderen helpen veerkrachtig te worden!

Niet waar: Veerkracht is het vermogen terug te veren na tegenslag en stressvolle omstandigheden, goed te functioneren en door te groeien. Veerkracht ontwikkelen is een proces, een samenspel van individuele factoren (zoals een positief zelfbeeld, probleemoplossende vaardigheden) en externe factoren (steun van mensen binnen en buiten het gezin). Voor jezelf opkomen kan je wel helpen om veerkrachtig met tegenslag om te gaan, maar veerkracht is een vermogen dat meer omvat.

Bijna de helft van de kinderen in groep 7 en 8 heeft dan al één of meerdere ingrijpende ervaringen meegemaakt. Ongeveer 11% van de kinderen heeft drie of meer van deze ingrijpende gebeurtenissen meegemaakt.

Veerkrachtige kinderen kunnen goed gebruik te maken van hun positieve eigenschappen en vaardigheden en dat draagt bij aan het goed kunnen omgaan met tegenslag. Dat kinderen veerkrachtig zijn betekent niet dat kinderen helemaal geen last hebben van de tegenslag. Ook betekent het niet dat een kind het nu allemaal zelf aan kan. Kinderen leren vaardigheden die hun kunnen helpen om te gaan met een lastige situatie, het belangrijkste is dat zij dat samen met een steunende omgeving doen.

Structuur en duidelijkheid zijn voor alle kinderen belangrijk. Als kinderen weten wat ze kunnen verwachten, weten hoe de dag zal verlopen, geeft dat een gevoel van zekerheid en veiligheid. Als je kinderen zoveel mogelijk hun eigen gang laat gaan, blijven ze alleen met hun gevoelens van stress en onveiligheid. En zelf hun programma laten kiezen is voor deze kinderen niet te overzien: hun hoofd is letterlijk in beslag genomen, wat helder nadenken bemoeilijkt.

Alle volwassenen met wie een kind een band kan opbouwen, kunnen steun bieden. Ouders zijn de belangrijkste steunfiguren. In sommige situaties kunnen ouders (tijdelijk) minder steun bieden, of zijn de ouders juist de bron van de stress. In deze gevallen kunnen andere betrouwbare volwassenen deze rol opvullen. Daarnaast kunnen kinderen ook veel steun ervaren door positief contact met leeftijdsgenoten en het gevoel er bij te horen.

Voor een kind dat zich waardeloos voelt kan het te direct zijn om te zeggen “ Jij bent goed”. Als een kind zegt dat het niets kan, voelt een kind zich niet serieus genomen als jij dat ontkent. Bevestig eerst dat je zijn gevoel begrijpt. Benadruk ook de goede gevolgen van keuzes of gedrag.